سەرەڕای ڕاگەیاندنی پلانەکانی حکومەت بۆ دامەزراندنی شارە نوێیەکانی نیشتەجێبوون، کە تا ساڵی ٢٠٣٠ درێژدەبێتەوە، شارەزایان جەخت لەوە دەکەنەوە پارێزگاکان ڕووبەڕووی فشارەکانی هەڵاوسان و چەقبەستوویی ئابووری و کێشەى بەربڵاوی زەوی بوونەتەوە.

ئەمەش قەیرانی نیشتەجێبوونى کوردووەتە پرسێکی ئاڵۆز، چونکە پلاندانانی شارەکان باش نین و بەوەش قەیرانی نیشتەجێبوون لە عێراق فرەلایەنە و ئاڵۆز بووە.

بە گوێرەى پلانى وەزارەتى نیشتەجێکردنى عێراق 21 ماستەرپلانی لە پارێزگاکان تەواوکردووە، کە تا ساڵی 2030 نزیکەی 650 هەزار یەکەی نیشتەجێبوون دابین دەکات، ئەمەش جگە لەو شەش حەوت شارە نوێیەی، کە بۆ کارمەندانی وەزارەتی بەرگری دیاری کراون، ە گرێبەستەکانیان کۆتایی پێهاتووە و نزیکەی 10 هەزار یەکەی زیادە دابین دەکەن، هەروەها کۆمیسیۆنی نیشتمانی وەبەرهێنان کار لەسەر پڕۆژەی نیشتەجێبوون دەکات، کە نزیکەی ٧ هەزار یەکە دابین دەکات.

بەڵام بەپێى داتاکانى وەزارەتى پلاندانان، پێویستی عێراق لە 3 ملیۆن یەکە نیشتەجێبوون تێدەپەڕێت، لەکاتێکدا پڕۆژەکانی وەزارەت تەنها 18 هەزار و 500 یەکە بەرهەمدەهێنن لە کۆی 66 پرۆژە، کە لە قۆناغی دروستکردندان.

هەر بەپێى داتاکان، ئەوەى ئێستا هەیە کەمتر لە 1%ی داواکاری ڕاستەقینە پێکدەهێنێت و ڕەنگدانەوەی بۆشایییەکی بەرچاوە لە نێوان پلاندانان و پێویستی ڕاستەقینە.

ژمارەی دانیشتوانی عێراق ساڵانە 850 هەزار بۆ یەک ملیۆن کەس زیاد دەکات، واتە ساڵانە زیاتر لە 150 هەزار خێزانی بەدواى یەکەى نیشتەجێبوون دەگەڕێن.

ئەم ژمارەیە زۆر لە توانای دەوڵەت زیاترە بۆ دابینکردنی یەکەی نیشتەجێبوونی پێویست، کە دروستکردنى شوێنى نیشتەجێبوونى نافەرمی بووەتە هۆکارێکی جیکە بۆ گەورەتربوونى قەیرانەکە.

داتاکان ئاشکرایانکردووە، زیاتر لە ٤ هەزار شوێنی نیشتەجێبوونی نافەرمى لە سەرانسەری وڵاتدا هەن، کە سەدان هەزار خێزانیان تێدایە و خزمەتگوزاری و ژێرخانی سەرەتایییان نییە.

ئەم ناوچانە فشاری زیاتر لەسەر کارەبا و ئاو و تۆڕەکانی ڕێگاوبان دروست دەکات، تێچووی دووبارە گەشەپێدانی شارەکان زیاد دەکات، هەروەها ڕەنگدانەوەی شکستی سیاسەتەکانی حکومەتە لە دابینکردنی زەوی خزمەتگوزاری و بژاردەی نیشتەجێبوونی گونجاو بۆ گروپە کەم داهاتەکان.

بە گوێرەى قسەى چاودێران، قەیرانەکە تەنیا پرسێکی نیشتەجێبوون نییە، بەڵکو پەیوەستە بە نەبوونی سیاسەتێکی گشتگیری نیشتەجێبوون و زیادبوونی 30-40%ی تێچووی کەرەستەی بیناسازی لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا و لاوازی ڕۆڵی کەرتی تایبەت.